ਮਾਵਾਂ ਠੰਡੀਆਂ ਛਾਵਾਂ

(ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ)

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਹਰ ਵੇਲੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਫਿਕਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਹੋਵੇ, ਭਾਵੇਂ ਕੁਝ ਸਾਲ, ਭਾਵੇਂ ਪੰਜਾਹ ਸਾਲ, ਅਤੇ ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ। ਹਰ ਵੇਲੇ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧੜਕਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਬੱਚੇ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋਣ। ਬੱਚੇ ਘਰ ਪਰਤਣ ਲਈ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਵੀ ਲੇਟ ਹੋ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਚੈਨ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਉਹ ਘਰ ਦੇ ਬੂਹੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹ ਕੇ ਜਾਂ ਘਰ ਦੀਆਂ ਦਹਿਲੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਬੈਠ ਕੇ ਬੜੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਬੇਟਾ ਭਾਵੇਂ ਦਸ ਨੰਬਰ ਦਾ ਮੁਜਰਮ ਅਤੇ ਬਦਮਾਸ਼ ਹੋਵੇ, ਧੀ ਭਾਵੇਂ ਜਿੰਨੀ ਮਰਜ਼ੀ ਮਾੜੀ ਹੋਵੇ, ਮਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਨਸੁੱਧ ਅਸਲੀ ਸੋਨੇ ਵਰਗੇ ਲਗਦੇ ਹਨ। ਮਾਂ ਜੇ ਕਦੇ ਘੜੀ-ਪਲ ਲਈ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਕਹਿ ਵੀ ਲਵੇ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਪਲ ਹੀ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਘੁੱਟ ਕੇ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਪਸ਼ਚਾਤਾਪ ਕਰੇਗੀ। ਮਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਸਹਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ, ”ਮੇਰੀ ਉਮਰ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਲੱਗ ਜਾਵੇ। ਮਾਂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਪਾਲਦੀ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਚਾਲ-ਚਲਨ ਢਾਲਦੀ ਹੈ, ਉਸਨੂੰ ਚੰਗੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਇਨਸਾਨ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਦੀ ਹੈ।

ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦਾ. ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਪਿਤਾ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਮਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਸਮਝ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬੰਧਨ ਬਾਲਗ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਾਂ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਪਦੀ ਹੈ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੱਸ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਦੋਂ ਭੁੱਖ ਲੱਗਦੀ ਹੈ।

ਮਾਵਾਂ ਵੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਦੱਸ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਮਾਂ ਨਾਲ ਲਗਭਗ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਜ਼ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਬਹੁਤ ਮਾਫ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਮਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਂ ਤੇ ਕਾਫੀ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਪਿਓ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਹ ਜ਼ਾਹਰ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪਿਓ ਨਾਲੋਂ ਮਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਲਈ ਪਿਆਰ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸੱਟ ਚੋਟ ਲਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਨਸਾਨ ਜਾਂ ਤਾਂ ”ਹਾਏ ਰੱਬਾ” ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ”ਹਾਏ ਮਾਂ।”

ਇਸ ਤੋਂ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ। ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਲਏ, ਉਸ ਤਰਾ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈ ਲਿਆ। ਮਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਲੈਣਾ, ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ, ਉਸਨੂੰ ਗਲਵਕੜੀ ਪਾਉਣੀ, ਉਸਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਲੈਣੇ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਰੱਬ ਨੂੰ ਧਿਆਉਣ ਅਤੇ ਪਾਠ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੈ। ਮਾਂ ਦੇ ਚਰਨ ਛੋਹਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਜਿੰਨੀ ਮਹੱਤਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਮਾਂ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਕਵਿਤਾ (ਰੁਬਾਈ) ਕਈ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਕਵਿਤਾ ਹੀ ਹੈ:-
” ਮਾਂ ਵਰਗਾ ਘਣ-ਛਾਵਾਂ ਬੂਟਾ ਮੈਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਨਾ ਆਏ।
ਲੈ ਕੇ ਜਿਸ ਤੋਂ ਛਾਂ ਉਧਾਰੀ ਰੱਬ ਨੇ ਸੁਰਗ ਬਣਾਏ।
ਬਾਕੀ ਕੁੱਲ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਬੂਟੇ ਜੜ੍ਹ ਸੁੱਕਿਆਂ ਮੁਰਝਾਂਦੇ,
ਐਪਰ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਮੁਰਝਾਇਆਂ, ਇਹ ਬੂਟਾ ਸੁੱਕ ਜਾਏ। ”

ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਵਾਂ ਸਾਡਾ ਖਿਆਲ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਸਾਡਾ ਵੀ ਫਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਾਂਵਾਂ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਅਨਮੋਲ ਤੋਹਫ਼ਾ ਹਨ। ਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਜੀਵਨ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਹਨੇਰਾ ਅਤੇ ਉਦਾਸ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ, ਇਹ ਸਾਡਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰੀਏ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ। ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਘਰੇਲੂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਮਾਵਾਂ ਦਾ ਬੋਝ ਜ਼ਰੂਰ ਘਟੇਗਾ। ਇਸ ਲਈ, ਇਸ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਹੋਵੇਗਾ।

ਮਾਂ ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਤਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਬੱਚੇ ਲਈ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਅੰਤਮ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਯਕੀਨਨ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ, ਉਸਦਾ ਪਿਆਰ ਸ਼ੁੱਧ ਅਤੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣਾ ਜੋ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਅਸੰਭਵ ਕੰਮ ਹੈ।

ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮਹਿਰੋਕ
ਸਨੌਰ (ਪਟਿਆਲਾ)
ਮੋਬਾਈਲ 6284347188

‘ਸਮਾਜਵੀਕਲੀ’ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿਤਾ ਲਿੰਕ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ
https://play.google.com/store/apps/details?id=in.yourhost.samajweekly