ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਐਲ. ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ

ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਐਲ. ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ
20 ਜੁਲਾਈ: ਜਨਮਦਿਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼

ਡਾ ਸੰਜੇ ਗਾਜਭੀਏ

Mobile. 9423105694 & 9359915548
Email : [email protected] / [email protected]

(ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ)- ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ.ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਅੰਬੇਡਕਰ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਸਾਹਿਤ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜੋ ਵੀ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਸੀ ਉਹ ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਸੀ। ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਰਹੇ ਡਾ: ਭਦੰਤ ਆਨੰਦ ਕੌਸ਼ਲਿਆਨ, ਮਾਨਯੋਗ ਸੋਹਨ ਲਾਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਮਾਨਯੋਗ ਐਲ.ਆਰ. ਬਾਲੀ, ਐਡਵੋਕੇਟ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ. ਡਾ: ਡੀ.ਆਰ. ਜਾਟਵ ਦਾ ਨਾਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸੰਤਰਾਮ ਬੀਏ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਉਰਦੂ ਮਾਸਿਕ ‘ਕ੍ਰਾਂਤੀ’ (ਸੰਤਰਾਮ ਬੀ.ਏ. ਜਾਤ ਪਾਤ ਤੋੜਕ ਮੰਡਲ, ਲਾਹੌਰ ਰਾਹੀਂ 1935 ਤੋਂ ਡਾ. ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਸਨ) ਉਹ 1946 ਤੱਕ ਐਲ. ਆਰ. ਬਲੀ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਸੰਤਰਾਮ ਬੀ.ਏ.  ‘ਕ੍ਰਾਂਤੀ’ ਮਾਸਿਕ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਕਥਨਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ‘ਕ੍ਰਾਂਤੀ’ ਮਾਸਿਕ ਰਾਹੀਂ, ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਿਆ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਆ ਗਏ ਅਤੇ 1947 ਤੋਂ 1954 ਤੱਕ ਉੱਥੇ ਰਹੇ।

ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਨਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਢੰਗ ਨੂੰ ਸਮਝਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰ ਬਣਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, “ਜੇ ਮੇਰੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਗੁਣ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਕਰਕੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਲੋਕ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੀ ਦਿਆਲਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਕਈ ਲੋਕ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣ ਗਏ, ਘਰਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਾਂ ਦੇ ਮਾਲਕ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਫਸ ਗਏ ਜਾਂ ਮੌਤ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਦਿਨ ਕੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਰਿਤਘਣ ਕਹਿਣਾ ਵੀ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ।” ਪਰ ਜੋ ਗੁਣ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।

ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਐਲ.ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ 30 ਸਤੰਬਰ 1956 ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਬਹੁਤ ਬਿਮਾਰ ਸਨ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਬੰਗਲਾ ਨੰਬਰ 26, ਅਲੀਪੁਰ ਰੋਡ, ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਸਨ। ਘੰਟਿਆਂ ਬੱਧੀ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਉੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਵੱਲੋਂ ਜਗਾਈ ਮਸ਼ਾਲ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਤੱਕ ਜਗਾਈ ਰੱਖਣਗੇ। ਆਪਣੇ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸੇ ਦਿਨ (ਯਾਨੀ 6 ਦਸੰਬਰ, 1956) ਜਦੋਂ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੱਕੀ ਸਰਕਾਰੀ ਨੌਕਰੀ ‘ਤੇ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਸੇਵਾ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਜਮ੍ਹਾ ਕਰਵਾਉਣੀ ਪਈ। ਉਹ 1957 ਤੋਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ‘ਭੀਮ ਪੱਤਰਿਕਾ’ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਕ 5 ਸਤੰਬਰ, 1959 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1963 ਤੋਂ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ 7 ਜੁਲਾਈ, 2023 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ।

ਪਿਛਲੇ 51 ਸਾਲਾਂ ‘ਚ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਕਈ ਆਏ, ਕੁਝ ਮਰ ਗਏ, ਕੁਝ ਕੁਰਾਹੇ ਪਏ, ਕੁਝ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥ ਕਾਰਨ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ‘ਫੌਜ’ ‘ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਝੰਡਾ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁਲੰਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਐਲ.ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ ਮੁੱਖ ਹਨ। ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ 51 ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਰਾਹ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਛੱਡ ਚੁੱਕਾ ਹੁੰਦਾ। ਪਰ ਬਾਲੀ ਜੀ ਹੀ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਾਹ ਲੱਭਦੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਹ ਮਰਦੇ ਦਮ ਤੱਕ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਦੀ ਚੱਟਾਨ ਵਾਂਗ ਖੜਾ ਰਿਹਾ। ਅਜਿਹੀ ਸਟੀਲੀ ਚੱਟਾਨ ਨੂੰ ਕੌਣ ਹਿਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ?

ਕੁਝ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਤਾਂ ਛੱਡੋ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਵੀ ਪੂੰਜੀਪਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿਛਾਖੜੀ, ਜਾਤੀਵਾਦੀ, ਜਾਤੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਵਫ਼ਾਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ‘ਪਾਪ’ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਦੀ ਜਾਨ ਦਾਅ ‘ਤੇ ਲਾਉਣ ਵਰਗਾ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਦਿਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਮੁਕਾਮ ‘ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਹੁਣ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਨਾਂ ਲਏ ਬਿਨਾਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਸਕਦਾ।

ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਐਲ. ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ 68 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੁਆਰਾ ਜਿਨੀਆਂ ਵੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਆਪਣੇ ਅਸਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਅੱਜ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਯਾਦਗਾਰੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਜੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ‘ਬਾਬਾਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਰਾਈਟਿੰਗਜ਼ ਐਂਡ ਸਪੀਚਜ਼’ ਦੇ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ‘ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੋ ਜਿਲਦਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਦਿ ਵੈਂਡਰ ਆਫ਼ ਦਾ ਕਲਮ’ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੰਗਲੈਂਡ, ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮੱਗਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੰਨਾ ਭੰਡਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਹੋਵੇਗਾ।

ਕਿਹੜੀ ਬਿਪਤਾ ਹੈ ਜੋ ਇਨ੍ਹਾਂ 68 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ‘ਤੇ ਨਹੀਂ ਆਈ? ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਠਿਨਾਈਆਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਕੇਸਾਂ ਦੀਆਂ ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਝੱਲੀਆਂ। ਕਦੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਬੇਗਾਨਗੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਧੋਖੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਬਿਨਾਂ ਰੁਕੇ ਅਤੇ ਥੱਕੇ ਬਿਨਾਂ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ‘ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਡਾ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ 

ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ ‘ਤੇ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਅਤੇ ਉਪਯੋਗੀ ਜੀਵਨੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦਾ ਤੱਥ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਲਈ 1964-65 ਦੇ ਰਿਪਬਲਿਕਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਫਰੰਟ ਦੌਰਾਨ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰਕੇ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਜੀਵਨ ਗਾਥਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਹ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਅਹਿਮ ਫਰਜ਼ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਲਿਖਿਆ, ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਮਨ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਾ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗਿਆ, ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਬਾਰੇ ਜੋ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਮਿਲੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਅਤੇ ਅਣਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹੇ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ‘ਅੰਬੇਦਕਰ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨ’ ਨਾਗਪੁਰ ਤੋਂ 1 ਮਈ, 1974 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਬਾਰੇ ਅਜਿਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। 2006 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਨਵੇਂ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ 416 ਪੰਨੇ ਹਨ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਅੰਬੇਡਕਾਰੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸਾਥੀ ਕਰਮਵੀਰ ਐਡ ਨੂੰ ਲਿਖੀ ਸੀ। ਹਰਿਦਾਸ ਬਾਬੂ ਆਵਲੇ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ। ਇਸ ਦੇ ਸਾਧਾਰਨ ਸੰਸਕਰਣ ਦੀ ਕੀਮਤ 200 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਿਆ ਕੀਆ?

368 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਅਧਿਐਨ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ.ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁਣ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਲਈ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 1991 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਰਾਹੁਲ ਅਤੇ ਆਨੰਦ ਨੂੰ ਇਸ ਉਮੀਦ ਨਾਲ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਣਗੇ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੀ ਕੀਮਤ 120 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਡਾ ਅੰਬੇਡਕਰ ਔਰ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ 

ਬਾਲੀ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਸਨ? ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 1980 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੰਸਕਰਨ ਵਿੱਚ 208 ਪੰਨੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ ਸੱਠ ਰੁਪਏ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੰਗਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਮੋਰਚਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਜੋਗਿੰਦਰਨਾਥ ਮੰਡਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਬਣਾਇਆ।

ਡਾ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਕਲਮ ਦਾ ਕਮਾਲ

ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀਆਂ 21 ਜਿਲਦਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ‘ਡਾ. ‘ਅੰਬੇਦਕਰ ਸਰੋਤ ਸਮੱਗਰੀ’ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਪੂਰਨ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 22 ਜਿਲਦਾਂ ਹਨ। ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਤਿੰਨ ਭਾਗ ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਇਹ ਵਾਲੀਅਮ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਇੰਨਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਬਲੀਜੀ ਨੇ ਉਪਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਖੇਪ ਕੀਤਾ ਹੈ ‘ਡਾ. ਇਹ ‘ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੀ ਕਲਮ ਦਾ ਅਜੂਬਾ-ਸੰਪੂਰਨ ਵਦਮਯ ਕਾ ਸਾਰ’ ਨਾਮ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਿਲਦ ਸਤੰਬਰ-2007 ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਜਿਲਦ ਸਤੰਬਰ-2008 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਜਿਲਦ ਵਿੱਚ 303 ਪੰਨੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 150 ਹੈ। ਬਲੀਜੀ ਨੇ ਇਹ ਖੰਡ ਆਪਣੇ ਸਹਿਯੋਗੀ, ਮਾਨਯੋਗ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਬੋਧੀ ਜੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ 456 ਪੰਨੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 250 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਗ ਮਾਨਯੋਗ ਜਗੀਰੀ ਬੈਂਸ ਜੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਨ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਸਾਹਿਤ ਹੈ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ?

ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾ ਤਾਂ ਇਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਦਲਿਤ ਰਹੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤ ਹੋਵੇ, ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹੱਕ ਖੋਹਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਲਈ ਵਚਨਬੱਧ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਜਮਾਤ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਜਾਤ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੰਬੇਦਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨਿਜੀ ਮਾਮੂਲੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦੀ ਕਿਰਨ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੇਬੁਨਿਆਦ ਗੱਲਾਂ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ.ਅੰਬੇਦਕਰ ਲਈ ਸ਼ੁੱਧ ਹਿਰਦੇ ਨਾਲ ਸਤਿਕਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੂ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਉਹ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗਲਤ ਗੱਲਾਂ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਕਿਰਤੀ ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਿਤਾਂ ਨੂੰ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਲੋੜ ਸੀ। ਅੰਬੇਡਕਰ ਜਗਤ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਵਿਦਵਾਨ ਲਾਹੌਰੀ ਰਾਮ ਬਾਲੀ ਸੰਪਾਦਕ ‘ਭੀਮ ਪੱਤਰ’ ਜੋ ਪਿਛਲੇ 68 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ-ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਨੇ ‘ਅੰਬੇਦਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਕੀ ਹੈ?’ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਇਸ ਘਾਟ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਾਹਿਤ, ਭਾਸ਼ਣਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਮੂਲ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਜੀਵਨ ਤੋਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਬਾਰੇ ਜੋ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਡਰ ਜਾਂ ਲਾਲਚ ਦੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬਚੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਇਹ ਕਿਤਾਬਚਾ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਆਯੁਸ਼ਮਤੀ ਸੋਮਾ ਸਬਲੋਕ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਪ੍ਰੋ. ਡਾ: ਸੁਰਿੰਦਰ ਆਨੰਦ ਨੇ ਮੁਖਬੰਧ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ, “ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਹਰ ਸੂਬਾਈ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਂ ‘ਤੇ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ।”

ਗੁਜਰਾਤ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨਤੀਜੇ

ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦਲਿਤਾਂ ਨਾਲ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਅੰਦੋਲਨ ਇੱਕ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਰਗਾ ਸੀ ਜੋ ਬਾਹਰੋਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਂਤ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਛੁਪੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਫਿਰਕੂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਗੜਬੜ ਪੈਦਾ ਕਰਕੇ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦੀ ਸੁਲਝੀ ਹੋਈ ਵਿਵਸਥਾ ‘ਤੇ ਸਵਾਲੀਆ ਨਿਸ਼ਾਨ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਈ ਸ਼ੱਕ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਨਫ਼ਰਤ ਦੀ ਲਹਿਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ।

ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਹਿਰ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦੀ ਪਿੱਠ ਥਪਥਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੋਟੀਆਂ ਰਕਮਾਂ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਾਂ ਰਚਣ ਲਈ ਮਾਰੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਧਨ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਸਨ।

ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਵਿਰੋਧੀ ਮੁਹਿੰਮ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਗੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਮਨੂਵਾਦ ਨੂੰ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਗੁਜਰਾਤ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਨਤਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖਣ ਲਈ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 1981 ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 2 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਲੀਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਹਾਦਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਅਤੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ।

ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਸਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਾਰ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਧੰਮ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਵਿਅਕਤੀ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਧੰਮ ਦਾ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 3 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।

ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵਾਂਕਰਨ ਕਿਉਂ?

ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਗੁਣ ਹਨ ਜੋ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
(1) ਜਨਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਸਮਾਨਤਾ
(2) ਜਾਤੀ ਵਿਤਕਰਾ
(3) ਛੂਤ-ਛਾਤ
(4) ਧਾਰਮਿਕ ਆਧਾਰਿਤ ਆਰਥਿਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ
(5) ਪੱਖਪਾਤ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਅਨਿਆਂ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਮ।

ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ: “ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਹੈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਉਪਬੰਧ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਿੱਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਹਨ, ਉੱਥੇ ਇਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦਾ ਸਾਧਨ ਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੋ ਹੋਰ ਵੱਡੇ ਕਾਰਨ ਹਨ ਜੋ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਂਦੇ ਹਨ।
(1) ਬਰਾਬਰ ਮੌਕੇ ਦੀ ਗੈਰ-ਉਪਲਬਧਤਾ ਅਤੇ
(2) ਫਿਰਕੂ ਹੋਣਾ।

ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ, ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਅਛੂਤਾਂ ਨਾਲ ਕੀ ਕੀਤਾ? ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, “ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮ ਜਮਾਤਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ।”

ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਕਾਰਨ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣ ਗਏ, ਜਿਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਫਿਰਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਘਟੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਵੀ ਹੋ ਗਈ। ਕਿਉਂਕਿ ਦਲਿਤਾਂ ਕੋਲ ਨਾ ਤਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਹੈ, ਨਾ ਵਪਾਰ, ਨਾ ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਾਧਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਉਚਿਤ ਮੌਕੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ, ਭਾਵੇਂ ਸੀਮਤ ਹੱਦ ਤੱਕ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਉਂ ਹੈ। 48 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 3 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।

ਜਾਤੀ ਯੁੱਧ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਣਾ ਹੈ?

ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ‘ਤੇ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਛਾਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਉਸੇ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਲੜੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ‘ਜਾਤੀ ਯੁੱਧ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਵੇ?’ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਦਲਿਤਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਾਤ ਯੁੱਧ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ 15 ਅਗਸਤ 1980 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਮਤਾ ਸੈਨਿਕ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਡਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਡਾ. ਐਮ. ਕਾਂਬਲੇ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 32 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।

ਬੌਧ ਹਿੰਦੂ ਨਹੀਂ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਹ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਤੋਂ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦਾ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਇਹ ਬਿਆਨ ਕਿ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਝੂਠ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਰਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਅਜਿਹਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਅਛੂਤ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੀ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕਣ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਆਪਣੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰ ਸਕਣ। ਹਿੰਦੂ ਰਾਜ ਲਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਰਹੋ। 40 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 10 ਮਾਰਚ 1982 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਬਲੀਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਆਦਰਸ਼ ਬੋਧੀ ਔਰਤ ਭੈਣ ਗੁਰੂ ਬਾਈ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 2 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।

ਮੰਡਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਤੇ ਜਵਾਬ

ਪਿਛੜਾ ਵਰਗ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਬੀ.ਪੀ. ਮੰਡਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੰਡਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਕਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਕ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੰਗਾਮਾ ਜਾਂ ਅਰਾਜਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਮੰਡਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵਿਰੁੱਧ ਚਲਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਗੁੰਡਾਗਰਦੀ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਅਜੇ ਵੀ ਬਿਮਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਅਤੇ ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਇਸ ਦੀ ਨਫ਼ਰਤ ਵਿੱਚ ਥੋੜੀ ਵੀ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ।

ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਹੀਣਤਾ ਅਤੇ ਬਹੁਪੱਖੀ ਪਛੜੇਪਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਿੰਦੂਵਾਦ, ਭਾਵ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਹੈ। ਸੱਚ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਪਛੜੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੀ ਆਸਥਾ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ‘ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ 64 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਘੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਮਾਨਯੋਗ ਰਾਮ ਸਰਨ ਦਾਸ ਬੰਗਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮਾਰਚ 1991 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 6 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।

ਗਾਂਧੀ, ਗੀਤਾ ਅਤੇ ਅੰਬੇਡਕਰ

ਲੇਖਕ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, “ਵਿਨੋਭਾ ਭਾਵੇ ਦੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਥਿਤ ‘ਪਰਮਧਾਮ’ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।” ਉਥੇ ਜੋ ਨਜ਼ਾਰਾ ਦੇਖਿਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖੀ। ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਗੀਤਾ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਅਪ੍ਰੈਲ 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 48 ਪੰਨੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 20 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਭਿਕਸ਼ੂ ਚੰਦਰਬੋਧੀਜੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਅਰਥਾਤ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦ

ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਧਰਮ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦੁਸ਼ਮਣ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ, ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਹਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪ ਤਾਂ ਅਗਿਆਨਤਾ ਵਿਚ ਅੰਨ੍ਹੇ ਹਨ ਪਰ ਮਸ਼ਾਲ ਦਿਖਾ ਕੇ ਦੂਸਰਿਆਂ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਦਾ ਢੌਂਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਭਾਵ ਅੰਨ੍ਹੇ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨੀ ਦਿਖਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅੰਬੇਡਕਰ ਮਿਸ਼ਨ ਅਰਥਾਤ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਹੈ। 160 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 75 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਜੂਨ, 2002 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਮਾਨਯੋਗ ਅਮਨ ਚੈਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਸੱਚੇ ਅੰਬੇਡਕਰ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਨ।

ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਧਰਮ

ਲੇਖ ‘ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ’ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਧਰਮ ਦਾ ਕੀ ਸਥਾਨ ਸੀ? ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਡਾ ਅੰਬੇਡਕਰ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਕੋਡ ਬਿੱਲ

ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਜੋ ਨੀਂਹ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ, ਉਸ ਦਾ ਕਦੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਡੂੰਘੇ ਅਤੇ ਉਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮੁਲਾਂਕਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਲੇਖਕ ਵੱਲੋਂ ਇਸੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਦਾ ਯਤਨ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ (1) ਹਿੰਦੂ ਕੋਡ ਬਿੱਲ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (2) ਇਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ (3) ਇਸਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ (4) ਹਿੰਦੂ ਕੋਡ ਬਿੱਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪੰਡਿਤ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ (5) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਨਕਲਾਬ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾਵਾਂ। ਅੰਬੇਡਕਰ ਆਦਿ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਤੰਬਰ, 1983 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਕੁੱਲ 28 ਪੰਨੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ 2 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ।

ਅਛੂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਕਿਉਂ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ?

ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਅਛੂਤ ਨੇ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਅਪਣਾਇਆ ਤਾਂ ਉਹ ਰਾਖਵੇਂਕਰਨ ਅਧੀਨ ਮਿਲਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਦਲਿਤ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿਚ ਰਹੇਗਾ, ਉਹ ਰਿਜ਼ਰਵੇਸ਼ਨ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਹਾਕਮ ਟੋਲੇ ਦੀ ਇਸ ਡੂੰਘੀ ਚਾਲ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ 14 ਅਗਸਤ 1981 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। 20 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਸਲੀ ਸ਼ਾਸਕ ਕੌਣ ਹੈ?

ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਸੂਬੇ ਦੀ, ਕਿਸੇ ਇਕ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਜਾਂ ਕੁਝ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ‘ਤੇ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਕਹਿਣ ਦਾ ਪੂਰਾ ਹੱਕ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ‘ਚ ਸਰਕਾਰ ਦਲਾਲਾਂ, ਮੰਡੀਆਂ, ਜਮ੍ਹਾਖੋਰਾਂ, ਮੁਨਾਫਾਖੋਰਾਂ, ਸਮੱਗਲਰਾਂ ਦੀ ਤਿਕੋਣ ‘ਚ ਨੱਚਦੀ ਹੈ। ਚਿੱਟੇ ਪਹਿਨੇ ਅਪਰਾਧੀ. ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਿਲ ਕੇ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਮਿੱਧਦੇ ਹਨ।

ਉਹ ਲੱਖਾਂ ਗਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕੋਈ ਸੁਣਵਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ‘ਅਸਲੀ ਹਾਕਮਾਂ’ ਦੀ ਚੱਕੀ ‘ਚ ਪਿਸ ਰਹੇ ਹਨ। ਦੁਸ਼ਟ ਚੱਕਰ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਸਿਸਟਮ ਚਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਕੁਚਲਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਬੇਵੱਸੀ ਫੈਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਲੀਜੀ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਅਸਲ ਸ਼ਾਸਕ ਕੌਣ ਹੈ? ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। 60 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 30 ਅਗਸਤ 1988 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ 5 ਹੈ
ਇਹ ਰੁਪਏ ਸੀ.

ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ

ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਅਤੇ ਕਤਲਾਂ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸਮਝ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। 50 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 28 ਸਤੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ 5 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਕਵੀ ਆਯੁਸ਼ਮਤੀ ਹੀਰਤਾਈ ਬੰਸੋਡੇ (ਦਾਦਰ, ਮੁੰਬਈ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਸ਼ੋਰੀ ਕਾ ਸ਼ੋਰ

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਅਰੁਣ ਸ਼ੋਰੀ ਵੱਲੋਂ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖ ਕੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ‘ਤੇ ਜੋ ਚਿੱਕੜ ਸੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਲੇਖਕ ਐੱਲ. ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ‘ਸ਼ੋਰੀ ਕਾ ਸ਼ੋਰ’ ਨਾਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਤੋਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਰਾਹੀਂ ਅਰੁਣ ਸ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਚੁਣੌਤੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਲਿਖਿਆ, “ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਬਹਿਸ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਸਥਾਨ, ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰੋ। ਅਸੀਂ ਸਟੇਜ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਾਂਗੇ, ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ (ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ) ਆਉਣ-ਜਾਣ ਲਈ ਦੂਜੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਰੇਲ ਕਿਰਾਇਆ ਵੀ ਦੇਵਾਂਗੇ। ਅਸੀਂ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋਗੇ, ਜਿਸ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ

ਜਿਵੇਂ ਤੁਸੀਂ ਭਾਰਤ ਰਤਨ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ‘ਤੇ ਚਿੱਕੜ ਸੁੱਟਦੇ ਹੋ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤੁਸੀਂ ਦਲੇਰੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰੋਗੇ।” ਇਹ ਕਿਤਾਬ 14 ਅਕਤੂਬਰ 1998 ਨੂੰ ਸਮਯਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। 34 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 10 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਰੰਗੀਲਾ ਗਾਂਧੀ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇਕ ਮਹਾਨ ਪਾਖੰਡੀ, ਪਾਖੰਡੀ, ਪੂੰਜੀਪਤੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਦਲਿਤਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ, ਇਨਕਲਾਬੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦ ਦਾ ਕੱਟੜ ਵਿਰੋਧੀ ਕਹਿ ਕੇ ਨੰਗਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹਿੰਦੀ, ਮਰਾਠੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। 16 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਬੁੱਧ ਵਿਹਾਰ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮਾਨਯੋਗ ਰਤਨ ਲਾਲ ਸਾਂਪਲਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 6 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕਤੰਤਰ

ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਤੱਤਾਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ ਹੈ। 32 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਫਰਵਰੀ 2002 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ 10 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਸੰਵਿਧਾਨ ‘ਤੇ ਡਾਕਾ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਲਿਤਾਂ ਨੂੰ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਗ਼ਰੀਬੀ, ਔਰਤਾਂ-ਅੱਤਿਆਚਾਰ, ਬਾਲ-ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਦਲਿਤ-ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ 80 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਮਾਰਚ 2001 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ 20 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀ ਦੋਸਤ ਮਾਨਯੋਗ ਗੁਰਨਾਮ ਚਾਹਲ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਗਊ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ

ਮਾਸ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਖਾਣਾ, ਕਿਸ ਪੰਛੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਜਾਂ ਨਾ ਖਾਣਾ, ਹਰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪਸੰਦ-ਨਾਪਸੰਦ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਹੁਕਮ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀਆਂ ਬੰਦਸ਼ਾਂ ‘ਤੇ। ਪਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਣਾ-ਪੀਣਾ, ਕੱਪੜਾ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਤੁਰਨਾ-ਫਿਰਨਾ, ਸੁੱਖ-ਦੁੱਖ, ਆਪਸੀ ਰਿਸ਼ਤੇ-ਨਾਤੇ ਸਭ ਕੁਝ ਧਰਮ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਗਊ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮੀ ਬਾਰੇ ਆਪਣਾ ਤਰਕਪੂਰਨ ਨਜ਼ਰੀਆ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। 32 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 24 ਸਤੰਬਰ 2003 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 10 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਮਹਾਤਮਾ ਰਾਵਣ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥ ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਖਲਨਾਇਕ ਰਾਵਣ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਬਾਰੇ ਵਿਦਵਤਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। 48 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਦੂਜਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਅਪ੍ਰੈਲ 1997 ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 10 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਮਾਨਯੋਗ ਚੰਨ ਚਹਿਲ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਪੂਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੀ ਲੋੜ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ

14 ਅਕਤੂਬਰ, 1956 ਨੂੰ, ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਨਾਗਪੁਰ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਬੋਧੀ ਭਿਕਸ਼ੂ, ਪੂਜਨੀਕ ਚੰਦਰਮਣੀ ਜੀ ਤੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਦੀਖਿਆ ਲਈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਬੋਧੀ ਬਣ ਗਿਆ, ਉਸਨੇ ਖੁਦ ਆਪਣੇ ਲੱਖਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ। ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, ”ਮੈਂ ਨਰਕ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹਾਂ… ਮੈਂ ਪੁਨਰ ਜਨਮ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।’ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਕਿਉਂ ਕਹੇ ਗਏ ਸਨ? ਕੀ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਸੱਚਮੁੱਚ ‘ਨਰਕ’ ਵਰਗਾ, ਦਰਦਨਾਕ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਹੈ? ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਸ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੂਜਾ, ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਿਉਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤੀਜਾ, ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਕੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ ਅਕਤੂਬਰ, 1999 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। 48 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 10 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੰਜਨੀਅਰ ਮਲਕੀਅਤ ਹੀਰ (ਕੈਨੇਡਾ) ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਆਰਥਿਕ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਛਾਪੀ ਸੀ।

ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਹਿੰਦੂਕਰਨ

ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ, ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਅਖਿਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ, ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਫਰੰਟ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਡਾ: ਭੀਮ ਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਜੁਟੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ, ਸਗੋਂ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ‘ਅੰਬੇਦਕਰੀਆਂ’ ਨੂੰ ਵੀ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਏ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਕਿਉਂਕਿ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਹੁਣ ਹਰ ਪਾਸੇ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਨ ਅਰਥਾਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਕਰੋੜਾਂ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੇਤਨਾ, ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹ ਦਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਕਹਾਵਤ ‘ਅੰਨ੍ਹੇ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ‘ਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਦਿੱਸਦਾ ਹੈ’ ਦੀ ਸੋਚ ‘ਤੇ ਆ ਗਏ ਹਨ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ, ਨੂੰ ਗੰਧਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਦਲਿਤ ਵਰਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਸੀਹਾ ਨੂੰ ਖੋਹ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਭਟਕਣ ਲਈ ਛੱਡ ਦੇਣ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਰਾਹੀਂ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਅੰਬੇਡਕਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦਾ ਹਿੰਦੂਕਰਨ ਕਰਕੇ ਅੰਬੇਡਕਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਧੂੜ ਸੁੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। 32 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 4 ਰੁਪਏ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ, ਮੂਲ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ, ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਗ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਸੰਘਰਸ਼ ਅਜਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਹਰ ਵਰਗ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੰਗਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਲੜਦਿਆਂ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਸੋਚ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਵਸੀਲੇ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਹੀ ਸਨ। ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਨਸਾਫ਼ ਦੇ ਹਾਮੀ ਰਹੇ। ਭਾਵੇਂ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਆਲੋਚਨਾ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਰਿਹਾ – ਨਾ ਤਾਂ ਰੁਕਿਆ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਧੋਖੇ ਵਿੱਚ ਝੁਕਿਆ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਇੱਕ ਮੂਲ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਕਿਵੇਂ ਸਨ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰਪੂਰਵਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 64 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 14 ਅਪ੍ਰੈਲ 1998 ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 20 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਹਿੰਦੂਤਵ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਿੰਦੂਤਵ ਕੀ ਹੈ? ਇਸ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ, ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਨਿਘਾਰ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਖੱਡ ਵਿੱਚ ਧੱਕ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ 16 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਸਤੰਬਰ 2003 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 5 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਬਨਾਮ ਗਾਂਧੀ

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਗਾਂਧੀ ਯੁੱਗ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਮੁਖਬੰਧ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਲਿਖਤ ਨੇ ਗਾਂਧੀਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ‘ਅੰਬੇਦਕਰਵਾਦ ਬਨਾਮ ਗਾਂਧੀਵਾਦ’ ‘ਤੇ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਚੁਣੌਤੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। 190 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 10 ਫਰਵਰੀ 1986 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ 20 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਕੀ ਗਾਂਧੀ ਮਹਾਤਮਾ ਸੀ?

ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ ‘ਤੇ ਇੰਨਾ ਕੁਝ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਦਰਜ ਝੂਠ ਅਤੇ ਔਕੜਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਮਨ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰ ਸਕੇ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ 112 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਆਪਣੇ ਅੰਦੋਲਨਕਾਰੀ ਮਿੱਤਰ ਗੁਰਨਾਮ ਚਾਹਲ ਨੂੰ ਸਤਿਕਾਰ ਸਹਿਤ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਨਵਰੀ 2000 ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 30 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ

ਨਾਗਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੂੰ 92ਵੀਂ ਅੰਬੇਡਕਰ ਜਯੰਤੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ‘ਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਭਾਸ਼ਣ 18, 19 ਅਤੇ 20 ਅਪ੍ਰੈਲ 1983 ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਣ 23 ਮਾਰਚ, 1985 ਨੂੰ ‘ਬਗ਼ਾਵਤ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ – ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ’ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਪੁਸਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ: (1) 1891 ਤੋਂ 1937 ਤੱਕ, 46 ਸਾਲ, (2) 1937 ਤੋਂ 1952 ਤੱਕ, 15 ਸਾਲ ਅਤੇ (3) 1952 ਤੋਂ 1956 ਤੱਕ, 4 ਸਾਲ। 48 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 3 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ

ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ ਦਲਿਤ ਵਰਗਾਂ ਅਰਥਾਤ ਅਛੂਤਾਂ, ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਬਿਹਤਰੀ ਲਈ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀ ਬਦਲਾਅ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਇਨਕਲਾਬ ਆਇਆ? ਇਹ ਤੱਥ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇੰਨੇ ਸਰਲ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਲਿਖੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਮਝ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ 64 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਅਗਸਤ 2000 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਕੀਮਤ 15 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਮਲਕੀਅਤ ਹੀਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।

ਪੁਰੋਹਿਤ ਕੋ ਪਟਾ

ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੇ Anti-Priest Craft Association (ਪੁਜਾਰੀ ਵਿਰੋਧੀ ਕਰਾਫਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ) ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ, ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੂੰ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ‘ਪੁਰੋਹਿਤ ਕੋ ਪਤਾ’ ਲਿਖਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਮਿਲੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹਿੰਦੂ ਪੁਜਾਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। 32 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 10 ਰੁਪਏ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਮਹਾਨ ਜੈਵੰਤਾਬਾਈ ਬਲੀਰਾਮ ਚੰਦਨਖੇੜੇ, ਆਯੁਸ਼ਮਾਨ ਧਰਮਦਾਸ ਚੰਦਨਖੇੜੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਅੰਬੇਡਕਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਓ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਚਾਓ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਕੁਝ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗਤਾ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਖੜੋਤ ਵੀ ਖਤਮ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। 40 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਤੰਬਰ, 1983 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 2 ਰੁਪਏ ਸੀ।

ਸ਼ਹੀਦੇ ਆਜ਼ਮ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਸਲੀ ਵਾਰਸ ਕੌਣ ਹੈ?

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਮਨੋਰਥਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ‘ਛੂਤ-ਛਾਤ’ ਬਾਰੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਅਹਿਮ ਗੱਲਾਂ ਜੋ ਅਕਸਰ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਲੁਕੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 48 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਐਡੀਸ਼ਨ 10 ਮਾਰਚ 2007 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਮਿਸ਼ਨ ਅਬਾਦਪੁਰਾ, ਜਲੰਧਰ (ਪੰਜਾਬ) ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਮਾਨਯੋਗ ਬਾਰੂ ਰਾਮ ਜੱਸਲ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ ਸਿਰਫ਼ 15 ਰੁਪਏ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਜਾਂ ਕਲੰਕ?

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਇਹ 1969 ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੂੰ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਚ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੀ 78ਵੀਂ ਜਯੰਤੀ ‘ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਜਨ ਸਭਾ ‘ਚ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਲੀਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ 1944 ਦੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, “ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਬੇਵਕੂਫੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ” ਭਾਵ – ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਰਖਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ ਸ਼ਬਦ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ. ਅੰਬੇਦਕਰ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ‘ਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾ ਸਕੇ। ਪਰ ਉਸੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ‘ਤੇ, ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਦੌਰ ਦਾ ਕਾਲਾ ਕਾਨੂੰਨ – ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨਿਯਮ ਲਾਗੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਜੇ ਤੱਕ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਘੋਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜੰਮੂ-ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਦਾ ‘ਅਟੁੱਟ ਅੰਗ’ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ। ਭਾਰਤ ਆਪਣਾ ਵੱਖਰਾ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੀ ਧਾਰਾ ‘ਨਿਯਮ 28’ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਸੱਤ ਸਾਲ ਤੱਕ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। 25 ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ ਗਈ। ਉਸ ‘ਤੇ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠੇਸ ਪਹੁੰਚਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦਾ ਅਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਕੱਦਮਾ ਢਾਈ ਸਾਲ ਚੱਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਜਲੰਧਰ (ਜਿੱਥੇ ਬਲੀਜੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਜੰਮੂ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਦਸ ਘੰਟੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਖਰਚਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਵੀਹ ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਸੀ. ਉਸ ਨੇ ਕੇਸ ਨੂੰ ਮੁਸੀਬਤ ਸਮਝਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਇਸ ਨੂੰ ਦਇਆ ਸਮਝਿਆ। ਪਹਿਲਾ, ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਪੱਖ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।

ਜੰਮੂ ਵਿੱਚ ਬਾਲੀ ਜੀ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬੂ ਐਡਵੋਕੇਟ ਮਿਲਖੀ ਰਾਮ ਅਤੇ ਅਮਰ ਨਾਥ ਸਕੱਤਰ ਦੇ ਨਾਂ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਗਵਾਹ ਡਰ ਗਏ ਅਤੇ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸੰਕੋਚ ਅਤੇ ਝਿਜਕਣ ਕਾਰਨ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕੇਸ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪਿਆ। ਬਲੀਜੀ ਦਾ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ‘ਤੇ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਨੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਉਸ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਬਦਲ ਗਿਆ; ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤੋਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਵਾਂਝਾ ਰੱਖੇ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਇੰਨੀ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਈ।

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਿਆਂ ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਦੇ ਕਈ ਉਦੇਸ਼ ਹਨ: ਪਹਿਲਾ ਮਕਸਦ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਜਿਸਦਾ ਸਹੀ ਨਾਂ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਧਰਮ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਯਮਾਂ, ਉਪ-ਨਿਯਮਾਂ, ਪਾਬੰਦੀਆਂ, ਸੰਮੇਲਨਾਂ, ਅਨੈਤਿਕ ਅਭਿਆਸਾਂ, ਨਫ਼ਰਤ ਭਰੇ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੁਕਮਾਂ ਅਤੇ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਅਟੱਲ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਉਦੇਸ਼ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਮਹਾਤਮਾ ਅਵਤਾਰ, ਸਤਿਕਾਰਤ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਨਾਇਕਾਂ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਅਤੇ ਚਰਿੱਤਰ ਕੀ ਸੀ? ਤੀਜਾ ਉਦੇਸ਼ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਨਾ ਤਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਚੌਥਾ ਉਦੇਸ਼ ਬੋਧੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸੁਗਾਤਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ, ਨਾਗਪੁਰ ਦੁਆਰਾ 6 ਦਸੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਕੀਮਤ 66 ਰੁਪਏ ਸੀ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਮਾਨਯੋਗ ਐਲ. ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵਲਿੰਗਈਆ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਐਲ.ਆਰ. ਬਾਲੀ ਜੀ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਜੋ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਰਚਿਆ ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਵਿਦਵਤਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕਮੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਸਾਹਿਤ ਆਮ, ਗਰੀਬ ਅੰਬੇਡਕਰੀਆਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਧਾਰਨ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਹੀ ਸੱਚੇ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਬਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਡਾ: ਅੰਬੇਡਕਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਅੰਬੇਡਕਰ ਲਹਿਰ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਦੌਲਤ ਹੀ ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਲਹਿਰ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਬਾਲੀ ਜੀ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਆਮ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਵਰਗ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਕੀਮਤ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਵਿੱਚ ਹੈ।

ਬਾਲੀ ਜੀ ਇਹ ਸਭ ਇਸ ਲਈ ਕਰ ਸਕੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਨਿੱਜੀ ਹਿੱਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸੀ, ਅੰਬੇਡਕਰੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਗਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਜਗਾਈ ਗਈ ਲਾਟ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਅੰਬੇਡਕਾਰੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਲਾਟ ਅਟੁੱਟ ਬਲਦੀ ਰਹੇ।
ਅਜਿਹੇ ਮਹਾਨ ਅੰਬੇਡਕਰਵਾਦੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ‘ਤੇ ਕੋਟਿ ਕੋਟਿ ਪ੍ਰਣਾਮ!