ਕੀ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਰਗਰਮ ਉਪਾਅ ਖਰੇ ਸਾਬਿਤ ਹੋਣੇਗੇ?

(ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ) ਇੱਕ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਇਕੱਠ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰੋ ਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਦੇਖੇ ਗਏ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹ, ਤਿਉਹਾਰ, ਜਾਂ ਖੇਡ ਸਮਾਗਮ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ, ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ, ਲੱਖਾਂ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 13 ਜਨਵਰੀ, 2025 ਤੋਂ 26 ਫਰਵਰੀ, 2025 ਤੱਕ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ 40 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੀੜ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਦੂਜੀ ਰਾਏ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਉਨੀਆ ਵੱਡੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।  ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ 2025 ਦਾ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ‘ਤੇ 13 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ, ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸੰਗਮ ‘ਤੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀ, ਗੰਗਾ, ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗਮ ਸਥਾਨ ਹੈ।

ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਨੁੱਖੀ ਇਕੱਠ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ‘ਤੇ ਚਾਰ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ (ਪਹਿਲਾਂ ਇਲਾਹਾਬਾਦ), ਹਰਿਦੁਆਰ, ਨਾਸਿਕ ਅਤੇ ਉਜੈਨ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ‘ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਖਾਸ ਜੋਤਿਸ਼ ਸੰਯੋਜਨਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ, ਇੱਕ ਘੁੰਮਣ-ਫਿਰਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਚਾਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਸ ਵੇਲੇ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਤਿਉਹਾਰ, ਮਹਾਂ (ਮਹਾਨ) ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿਖੇ ਹਰ 12 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਦੁਰਲੱਭਤਾ, ਪੈਮਾਨੇ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਲੱਖਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਤਪੱਸਵੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਗੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਰਸਮ ਜੋ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਹਿੰਦੂ ਮਿਿਥਹਾਸ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਲੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਕੀਤੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਦੈਂਤਾਂ ਨੇ ਅਮਰਤਾ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੌਰਾਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਚਾਰ ਥਾਵਾਂ ‘ਤੇ ਡਿੱਗੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਬਹੁਤ ਜੋਖਮ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸਮੂਹਿਕ ਇਕੱਠ, ਭਾਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਇਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪੈਮਾਨਾ ਭੀੜ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੀੜ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਜੋਖ਼ਮ ਨੂੰ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਹਾਲਾਂਕਿ, ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠ ਜੋਖ਼ਮ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਹਿਲੂ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਵਧੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿਚ ਦੂਰੋਂ – ਦੂਰੋਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਤਹਿ ਕਰਕੇ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਿਥੇ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਭੀੜ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਆਫ਼ਤਾਂ ਲਈ ਦੁਖਦਾਈ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਹੌਟਸਪੌਟ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 70% ਘਾਤਕ ਭੀੜ ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਾਪਰੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਪਿਛਲੇ ਹਫ਼ਤੇ, 8 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਈ ਟੱਕਰ ਵਿੱਚ ਛੇ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਹਾਥਰਸ ਵਿੱਚ ਭੀੜ ਦੀ ਕੁਚਲਣ ਕਾਰਨ 121 ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ। ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਅਛੂਤਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਇਸਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਈ ਦੁਖਾਂਤਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ 1954 ਦਾ ਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘਾਤਕ ਭੀੜ ਆਫ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 400 ਲੋਕ ਕੁਚਲੇ ਜਾਣ ਜਾਂ ਡੁੱਬਣ ਕਾਰਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਕੁਝ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ: 2003 ਦੇ ਨਾਸਿਕ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਭਗਦੜ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2010 ਦੇ ਹਰਿਦੁਆਰ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ 39 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ 2013 ਦੇ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ 36 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਦੌਰਾਨ ਭੀੜ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਆਫ਼ਤਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ 1820 ਤੋਂ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਚੁਣੌਤੀ ਨਵੀਂ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਭਾਰਤ ਨੇ 2025 ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ?

ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਸਮਾਗਮ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਕਈ ਉਪਾਅ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ, ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਚੁਣੌਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਹੱਲ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਟੈਂਟ ਸਿਟੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 160,000 ਟੈਂਟ, 150,000 ਪਖਾਨੇ ਅਤੇ ਅਸਥਾਈ ਹਸਪਤਾਲ ਹਨ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਵਿੱਚ ਸੁਚਾਰੂ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ 98 “ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ” ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ “ਵਾਰ ਰੂਮ” ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ, ਸੰਗਮ ਵਿਖੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਲਗਭਗ 40,000 ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆਂ ਅਤੇ ਮਦਦ ਲਈ ਤੈਨਾਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਜੋ ਅਗਲੇ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋੜਾਂ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਭਾਰੀ, ਸੰਘਣੀ ਭੀੜ ਦਾ ਸੁਮੇਲ, ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਿਕ ਇਕੱਠ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸੁਰੱਖਿਆ ਜੋਖਮਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਕਾਰਕ ਭੀੜ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਣਪਛਾਤੀਤਾ ਦਾ ਪੱਧਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਕਤ ਭੀੜ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਲਈ ਇਹ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੈਨਾਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਯਾਗਰਾਜ ਵਿੱਚ 2025 ਦਾ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਮੇਲਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਮੇਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਈਪੀਏ /ਰਜਤ ਗੁਪਤਾ ਅਥਾਰਟੀਆਂ ਨੇ ਪੂਰੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ 2,700 ਸੀਸੀਟੀਵੀ ਕੈਮਰੇ ਵੀ ਲਗਾਏ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਇੱਕ ਸੰਚਾਲਿਤ ਨਿਗਰਾਨੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਹਨ। ਇਹ ਸੈੱਟਅੱਪ ਭੀੜ ਦੀ ਅਸਲ-ਸਮੇਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਏਆਈ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਫਿਕਸਡ ਅਤੇ ਡਰੋਨ ਕੈਮਰਿਆਂ ਤੋਂ ਲਾਈਵ ਮੂਵੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਐਂਟਰੀ ਪੁਆਇੰਟ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਸਥਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਐਲਗੋਰਿਦਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਖਾਸ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਅਤੇ ਭੀੜ ਦੀ ਘਣਤਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਘਣਤਾ ਦੀ ਹੱਦ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਚੇਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਜਵਾਬ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵੀ ਕੁਚਲਣ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ, ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਤਲ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਡਰੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਲੱਖਾਂ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ‘ਪਵਿੱਤਰ ਇਸ਼ਨਾਨ’ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਭਰੋਸਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮਾਂ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਉਪਾਅ ਕੀਤੇ ਹਨ, ਪਰ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਧਾਰਮਿਕ ਇਕੱਠਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋਖ਼ਮ ਬਰਕਰਾਰ ਹਨ। ਛੋਟੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਅਕਸਰ ਮੀਡੀਆ ਦਾ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਸਰੋਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, ਵੱਡੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਤਬਾਹੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਾਲ ਦੇ ਮਹਾਂਕੁੰਭ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਅ ਭਾਰਤ ਭਰ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਇਕੱਠਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਇੱਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤੋਂ ਲੋੜ ਸੀ ਅਤੇ ਸਮੇ ਦੀ ਮੰਗ ਵੀ।

ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ’ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿਤਾ ਲਿੰਕ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ
https://play.google.com/store/apps/details?id=in.yourhost.samaj