ਇਹ ਔਰਤ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼, ਸਮਾਜ, ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

(ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ)  ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੱਗੂ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਕਈ ਨੌਕਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਜੱਗੂ ਹੋਰ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਸਮੇਤ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਜੱਗੂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਝੌਂਪੜੀ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਲ ਰਿਹਾ ਸੀ।

 ਬੱਚੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਕੇ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਸਾਰੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਜੱਗੂ ਤੇ ਉਸਦੇ ਮੁੰਡੇ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਬਦਲੇ ਛੋਲੇ ਤੇ ਗੁੜ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੁੰਨ ਕੇ ਗੁੜ ਨਾਲ ਖਾਂਦੇ ਸਨ। ਕਲੋਨੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਜੱਗੂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।

ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਮੁਕਲਾਵਾ ਵੀ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਿਨ ਜੱਗੂ ਦੀ ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨਵੀਂ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ। ਫਿਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਭੀੜ ਖਿੰਡ ਗਈ। ਬੰਦੇ ਕੰਮ ਤੇ ਚਲੇ ਗਏ। ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ। ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਕਿਹਾ – ਨੇੜੇ ਹੀ ਮੇਰਾ ਘਰ ਹੈ, ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਸੰਕੋਚ ਨਾ ਕਰੀਂ , ਆ ਕੇ ਲੈ ਜਾਵੀਂ ।

 ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੂੰਹ ਨੇ ਪਰਦਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਦਹਿਲ ਗਿਆ। ਇਕ ਟੁੱਟੀ-ਭੱਜੀ ਝੌਂਪੜੀ, ਖੰਭਿਆਂ ‘ਤੇ ਲਟਕਦੇ ਕੁਝ ਬੰਡਲ ਅਤੇ ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਬਾਹਰ ਬਣੇ ਛੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ (ਜੱਗੂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੱਚੇ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਛੋਲੇ ਭੁੰਨਦੇ ਸਨ)। ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਲੱਗਾ ਜਿਵੇਂ ਉੱਠ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਭੱਜ ਜਾਏ, ਪਰ ਅਚਾਨਕ ਉਹ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਈ- ਉੱਥੇ ਕਿਹੜਾ ਐਸ਼ੋ ਆਰਾਮ ਹੈ ? ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਭਰਜਾਈਆਂ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰਾਣੀ ਵਾਂਗ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਉਹ ਫੁੱਟ-ਫੁੱਟ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਰੋ-ਰੋ ਕੇ ਥੱਕ ਗਈ, ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋ ਗਈ। ਮਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸੋਚਿਆ।

 ਗੁਆਂਢੀ ਦੇ ਘਰ ਗਈ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ – ਅੰਮਾ, ਕੀ ਮੈਨੂੰ ਝਾੜੂ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਬੁੱਢੀ ਅੰਮਾ ਨੇ ਝਾੜੂ, ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪੋਤੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਭੇਜਿਆ। ਪਰਤ ਕੇ ਨੂੰਹ ਨੇ ਇਕ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਕੀ ਤੋੜ ਸਾਰੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ। ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਝੌਂਪੜੀ ਅਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਗੋਬਰ ਅਤੇ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਸੋਹਣਾ ਬਣਾ ਦਿਤਾ ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਬੰਡਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰਕੇ ਅੰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪੀਸਿਆ। ਅੰਮਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਸਬਜ਼ੀ ਅਤੇ ਚਟਨੀ ਵੀ ਦਿੱਤੀ। ਵਾਪਸ ਆ ਕੇ ਨੂੰਹ ਨੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਰੋਟੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਤੇ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਈ।

….ਜਦੋਂ ਜੱਗੂ ਤੇ ਉਸਦੇ ਮੁੰਡੇ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹੀ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਦੇਖ ਕੇ ਗੁੱਸੇ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਸਭ ਕੁੱਝ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਹੀ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸਭ ਦਾ ਚੁੱਲ੍ਹਾ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਲੜਾਈ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਨੂੰਹ ਝੌਂਪੜੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਈ।

ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ – ਤੁਸੀਂ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਅਤੇ ਮੂੰਹ ਧੋਵੋ ਅਤੇ ਬੈਠੋ, ਮੈਂ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਾਂਗੀ। ਹਰ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਿਆ! ਹੱਥ-ਮੂੰਹ ਧੋ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਨੂੰਹ ਨੇ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਖਾਣਾ ਪਰੋਸਿਆ – ਰੋਟੀ, ਸਾਗ, ਚਟਨੀ। ਕਾਫੀ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਭੋਜਨ ਮਿਲਿਆ। ਖਾਣਾ ਖਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੌਂ ਗਏ।

ਸਵੇਰੇ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਨੂੰਹ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਗੁੜ ਦਿੱਤਾ। ਤੁਰਦੇ-ਫਿਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਜੱਗੂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ- ਬਾਬੂ ਜੀ, ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਛੋਲੇ-ਗੁੜ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ? ਜੱਗੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਖਾਣਾ ਤਾਂ ਸਭ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਪਰ ਉਹ ਛੋਲੇ ਅਤੇ ਗੁੜ ਹੀ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ।ਕਿਓਂਕਿ  ਇਹ ਖਾਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ| ਨੂੰਹ ਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਦਾਣੇ ਲੈਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਲੜਕੇ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਲੱਕੜ ਵੱਢਣਾ ਹੈ। ਨੂੰਹ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਘਰ ਲਈ ਬਾਲਣ ਲਈ ਕੁਝ ਲੱਕੜਾਂ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਨੂੰਹ ਹਰ ਇੱਕ ਦੀ ਦਿਹਾੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਮੁੱਠੀ ਭਰ ਦਾਣੇ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੰਦੀ। ਤੇ ਨਾਲ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਤੋਂ ਹੋਰ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਮਾਨ ਲਿਆਉਂਦੀ। ਜੱਗੂ ਦਾ ਘਰ ਸੁਚਾਰੂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਲੱਗਾ।

 ਇੱਕ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਛੱਪੜ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵਾੜ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ। ਨੂੰਹ ਦੇ ਗੁਣ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਣ ਲੱਗੇ। ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ। ਉਹ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਕਾਲੋਨੀ ਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਅੱਜ ਉਹ ਜੱਗੂ ਦੇ ਘਰ ਨੂੰਹ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦੇਣ ਆਇਆ ਸੀ। ਨੂੰਹ ਨੇ ਪੈਰ ਛੂਹ ਕੇ ਸਲਾਮ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਾਰ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਨੂੰਹ ਨੇ ਮੱਥੇ ‘ਤੇ ਹਾਰ ਪਾ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਮਾਲਕ ਜੀ, ਇਸ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ?” ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਮਾਲਕ ਸਾਨੂੰ ਚਾਰ ਕਿੱਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਦਿੰਦਾ, ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਖੱਬੇ-ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਕਮਰਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਨੂੰਹ ਦੀ ਚਲਾਕੀ ਦੇਖ ਕੇ ਹੱਸ ਪਿਆ। ਕਿਹਾ- ਠੀਕ ਹੈ ਜੱਗੂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲੇਗੀ ਪਰ ਇਹ ਹਾਰ ਤੁਹਾਡਾ ਹੀ ਹੈ |

ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ’ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿਤਾ ਲਿੰਕ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ
https://play.google.com/store/apps/details?id=in.yourhost.samajweekly