ਦਿਮਾਗ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ: BRAIN-COMPUTER INTERFACE

(ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ)  ਆਧੁਨਿਕ ਭੌਤਿਕਤਾਵਾਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਆਗਮਨ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ, ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਦੀ ਦਹਲੀਜ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਿਆਂਦੇ ਜਾਣ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਦੌੜ ਵੀ ਸਦਾ ਜੁੜੀ ਰਹੀ ਹੈ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਸਧਾਰਣ ਨਵੀਨਤਮ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਦਿਮਾਗ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ (BCI) ਦਾ ਵਿਕਾਸ। ਇਹ ਅਤਿ ਵਿਕਸਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਧਾ ਸੰਚਾਰ ਪੱਧਰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਦਿਮਾਗ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਕਿਤਸਕ, ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਹਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਮਨ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੇ ਫਾਸਲੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਦਿਮਾਗ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਇੱਕ ਉੱਚ ਵਿਕਸਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜੋ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਹੁਕਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਾਹਰੀ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਦੋ ਮਦਦ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ। BCI ਦਾ ਕੰਮ ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ‘ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਊਰੋਨ ਦੁਆਰਾ ਉਤਪੰਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਸਿਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਅਤੇ  ਉਸ ਸਿਗਨਲ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਦਿਮਾਡ-ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਫੇਸ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ਇੰਵੇਸਿਵ BCIs ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਡਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਇੰਪਲਾਂਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਉੱਚ-ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਸਿਗਨਲਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧੀਆ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਸੰਕਰਮਣ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

 ਗੈਰ-ਇੰਵੇਸਿਵ BCIs ਵਿੱਚ ਬਾਹਰੀ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਜਿਵੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਐਂਸੈਫਲੋਗ੍ਰਾਫੀ (EEG) ਕੈਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਮਾਪਦੇ ਹਨ। ਗੈਰ-ਇੰਵੇਸਿਵ ਤਰੀਕੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ, ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਘੱਟ ਸਿਗਨਲ ਰੈਜ਼ੋਲੂਸ਼ਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸਿਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਐਸੇ ਹੁਕਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਹਿਮ ਕਦਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸਿਗਨਲ ਪ੍ਰਾਪਤੀ, ਸਿਗਨਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ, ਫੀਚਰ ਨਿਕਾਸ, ਅਤੇ ਵਰਗੀਕਰਨ। ਜਦੋਂ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਕੈਪਚਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੁਖਮਾਤਮਿਕ ਅਲਗੋਰਿਦਮ ਡੇਟਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੋਚਾਂ ਜਾਂ ਇਰਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੈਟਰਨ ਫਿਰ ਸੁਧਰੇ ਹੋਏ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨਾਲ ਹੁਕਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕੰਪਿਊਟਰ,ਨਕਲੀ ਅੰਗ (ਪ੍ਰੋਸਟੇਥਿਕ ਲਿੰਬ) ਜਾਂ ਭਾਵੇਂ ਵਰਚੁਅਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

BCI ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਅਤਿ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਕਸਤ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਕੀ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਨ:

1. ਚਿਕਿਤਸਾ ਪੁਨਰਵਾਸ: BCIs ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਉਮੀਦਜਨਕ ਅਰਜ਼ੀ ਚਿਕਿਤਸਾ ਪੁਨਰਵਾਸ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਜੋ ਨਿਊਰੋਲੋਜੀਕਲ ਵਿਆਧੀਆਂ ਜਾਂ ਚੋਟਾਂ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਹਨ। ਐਮੀਓਟਰੋਫਿਕ ਲੈਟਰਲ ਸਕਲੀਰੋਸਿਸ (ALS) ਜਾਂ ਰੀੜ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੇ ਚੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ, BCIs ਸੰਪਰਕ ਅਤੇ ਸਹਾਇਕ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ‘ਤੇ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਵਜੋਂ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਸਿਰਫ ਸੋਚ ਰਾਹੀਂ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਜਾਂ ਕੰਪਿਊਟਰ ਕੁਰਸਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਵਧਦੀ ਹੈ।

2. ਪ੍ਰੋਸਟੇਥਿਕ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ: BCIs ਨੇ ਪ੍ਰੋਸਟੇਥਿਕ ਲਿੰਬਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਉੱਚਾਈਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਿਊਰਲ ਸਿਗਨਲਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ, ਇਹ ਇੰਟਰਫੇਸ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਸਟੇਥਿਕ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਨਾਲ ਮੈਨੂਵਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਖੋਜ ਨੇ ਦਰਸ਼ਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੋਸਟੇਥਿਕ ਉਪਕਰਨਾਂ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਏਜੈਂਸੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਖ-ਸਮ੍ਰਿੱਧੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

3. ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ: ਖੇਡ ਉਦਯੋਗ ਨੇ BCIs ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਦੀ ਖੋਜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ immersive ਅਨੁਭਵ ਬਣਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਣ। ਕੰਪਨੀਆਂ ਉਹ ਗੇਮ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਵਰਚੁਅਲ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਾ ਕੇਵਲ ਮਾਨਸਿਕ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਥੈਰੇਪੀਟਿਕ ਗੇਮਿੰਗ ਲਈ ਨਵੇਂ ਰਸਤੇ ਵੀ ਖੋਲ੍ਹਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਖੇਡ ਦੁਆਰਾ ਕੋਗਨੀਟਿਵ ਫੰਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ’ ਐਪ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਹੇਠ ਦਿਤਾ ਲਿੰਕ ਕਲਿੱਕ ਕਰੋ
https://play.google.com/store/apps/details?id=in.yourhost.samajweekly