ਕਰਮਯੋਗੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਣਥੱਕ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਲਾਮ

ਦਰਮਿਆਨਾ ਅਧਿਆਪਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਚੰਗਾ ਅਧਿਆਪਕ ਸਮਝਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉੱਤਮ ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈੈ, ਪਰ ਮਹਾਨ ਅਧਿਆਪਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ. ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਮਰੀਕਨ ਲੇਖਕ ਵਿਲੀਅਮ ਆਰਥਰ ਵਾਰਡ ਦੇ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਉੱਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਬਾਰੇ ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾ ਨੇ ਅਧਿਆਪਨ ਵਰਗੇ ਪਾਕ-ਪਵਿੱਤਰ ਪੇਸ਼ੇ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਜਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਸਰਬਪੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਭਵਿੱਖ ਸਿਰਜਣ ਲਈ ਆਪਣਾ ਵਿਲੱਖਣ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਆਨੰਦ ਕੁਮਾਰ
ਆਨੰਦ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਗ਼ਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਆਈਆਈਟੀ-ਜੇਈਈ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਵਾਉਣ ਸਬੰਧੀ ਸੁਪਰ 30 ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਹੋਣਹਾਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਹੈ ਜੋ ਫ਼ੰਡਾ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਗਣਿਤ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਿਆਂ, 2002 ਵਿੱਚ ਆਨੰਦ ਨੇ ਸੁਪਰ 30 ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਆਈਆਈਟੀ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ 2009 ਵਿਚ ਡਿਸਕਵਰੀ ਚੈਨਲ ’ਤੇ ਇਕ ਘੰਟਾ ਲੰਬੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ‘ਸੁਪਰ-30’ ਨਾ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮ ਰਾਹੀ ਸਿਲਵਰ ਸਕਰੀਨ ਤੇ ਦਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ।

ਅਬਦੁਲ ਮਲਿਕ
ਅਬਦੁੱਲ ਮਲਿਕ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਮੱਲਪੁਰਮ ਨਾਮਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਜਾਣ ਲਈ ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤੈਰਦਾ ਹੈ। ਮੱਲਾਪੁਰਾਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ, ਅਬਦੁਲ ਮਲਿਕ ਸਵੇਰੇ 9 ਵਜੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਕੱਪੜੇ, ਜੁੱਤੇ ਅਤੇ ਟਿਫ਼ਨ ਲੈ ਕੇ ਬੇਮੌਸਮੀ ਕਾਦਾਲੁਨਦੀ ਨਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਤੈਰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਬੱਸ ਦੁਆਰਾ 12 ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਵਿੱਥ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਲਈ 3 ਘੰਟੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਤੈਰਾਕੀ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ, ਉਹੀ ਦੂਰੀ 15 ਮਿੰਟ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਉਸ ਨੂੰ ਬੀਬੀਸੀ ਦੁਆਰਾ ‘ਦਿ ਸਵਿਮਿੰਗ ਗਣਿਤ ਅਧਿਆਪਕ’ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਬਦੁਲ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰਕੇ ਯੂ.ਕੇ. ਦੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਡਾਕਟਰ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਨੂਨ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਫਾਈਬਰ ਗਲਾਸ ਕਿਸ਼ਤੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੀਗਈ । ਅਧਿਆਪਨ ਕਿਤੇ ਬਾਰੇ ਅਬਦੁਲ ਮਲਿਕ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਹਨ ਕਿ “ਅਧਿਆਪਨ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਪੇਸ਼ੇ ਹੈ, ਅਧਿਆਪਕ ਬਣਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੱਖ ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਆਰੇ ਵਿਦੀਆਰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਨੇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ‘ਮਲਿਕ ਮਾਸਟਰ’ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।-ਅਬਦੁਲ ਮਲਿਕ

ਅਦਿੱਤਿਆ ਕੁਮਾਰ
ਸਿਰਫ਼ ਇਕ ਸਾਈਕਲ ਦੇ ਮਾਲਕ, ਅਦਿੱਤਿਆ ਕੁਮਾਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲੇ ਧੜਿਆਂ ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਲਖਨਊ ਤੋਂ ਰਾਂਚੀ ਤਕ ਸਾਈਕਲ ਚਲਾਇਆ, ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਵੀ ਸਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੇ। ਯੂ.ਪੀ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੀ.ਐਮ ਸ਼੍ਰੀ ਅਖਿਲੇਸ਼ ਯਾਦਵ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲ-ਕਦਮੀ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ।

ਬਾਬਰ ਅਲੀ
ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਬਾਬਰ ਅਲੀ ਅੱਜ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਬੀਬੀਸੀ ਦੁਆਰਾ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ‘ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਹੈੱਡਮਾਸਟਰ’ ਲੱਭਿਆ, ਇਸ ਨੌਜਵਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਸਕੂਲ ਹੀ ਸੀ। ਬਾਬਰ ਅਲੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਨੇਕ ਕੰਮ ਲਈ ਕਈ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ

ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਮੈਟਰੋ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਫਲਾਈਓਵਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਆਪਣਾ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਕ ਕਾਲਜ ਡਰਾਪਆੳਟ, ਜਿਹੜਾ ਆਪ ਇਕ ਜਨਰਲ ਸਟੋਰ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਯਮੁਨਾ ਬੈਂਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੇੜੇ ਮੈਟਰੋ ਰੇਲ ਫਲਾਈਓਵਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ 200 ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਨੇਕ ਕਾਰਜ 2007 ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਤ ਸਿਲੇਬਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪਹਿਲ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਗਈ ਹੈ ।

ਅਰਵਿੰਦ ਗੁਪਤਾ
ਅਰਵਿੰਦ ਗੁਪਤਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡੌਣਾ ਖੋਜ-ਕਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਵਿਅਕਤੀ ਹਨ। ਇਸ ਆਦਮੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ‘ਖ਼ਾਲੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਛੋਟੇ ਸਕਾਰਾਤਮਿਕ ਕਾਰਜ’ ਵਿਚ ਰੂਪ- ਰੇਖਾ ਦਿੱਤੀ, ਉਸ ਨੇ ਰੱਦੀ ਨੂੰ ਸਧਾਰਨ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਅਤੇ ਤਜਰਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਸਿਖਲਾਈ ਨੂੰ ਅਨੰਦਮਈ ਤਜਰਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ।ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ, 2018 ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ ’ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ “ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ“ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਈਆਈਟੀ ਕਾਨਪੁਰ (1975 ਬੈਚ) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹਨ । ਅਰਵਿੰਦ ਕੁਮਾਰ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਬਾਇਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹੋਸ਼ੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਿਆਪਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਟੇਲਕੋ (1978 ਵਿੱਚ) ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੀ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਲਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ “ਮੈਚਸਟਿਕ ਮਾਡਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਯੋਗ” 12 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਛਾਪੀ ਗਈ ਸੀ। ਗੁਪਤਾ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ http://arvindguptatoys.com/ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ, ਯੂ ਟਿਊਬ ’ਤੇ ਛੋਟੇ ਵੀਡੀਓ ਕਲਿੱਪਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਡਮੁੱਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।

ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੁਖਰਜੀ
ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੁਖਰਜੀ ਨੇ ਵਿਪਰੋ ਵਿਖੇ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸੈਕਟਰ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 2011 ਵਿਚ ‘ਐਗਜ਼ਾਮ ਫਿੲਰ’ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ । ਉਹ 9 ਵੀਂ ਤੋਂ 12 ਵੀਂ ਦਰਮਿਆਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਲਈ ਪੀ.ਸੀ.ਐਮ ਅਤੇ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਪਰ ਵੀਡੀਓ ਆਪਣੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚੈਨਲ ਪੋਸਟ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਰੌਸ਼ਨੀ ਦੇ ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚੈਨਲ ਉੱਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 5600 ਵੀਡੀਓ ਹਨ। ਇੱਕ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਬੰਗਾਲੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ , ਰੌਸ਼ਨੀ ਮੁਖਰਜੀ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਟੌਪਰ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਵਿਚ ਇਕ ਸਾਇੰਸ ਮੈਰਿਟ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਧਾਰਕ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਹੰਸਰਾਜ ਕਾਲਜ, ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਐੱਸ.ਸੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ , “ਸ਼ਾਂਤ ਮਨ ਹੋ ਕੇ ਸਖ਼ਤ ਮਿਹਨਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਰੌਲਾ ਪਾਉਣ ਦਿਓ।“

ਡਾ: ਮੋਤੀਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਖ਼ਾਨ
ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਜਿੱਥੇ, ਕਈ ਅਧਿਆਪਕ ਲਾਭਕਾਰੀ ਕੋਚਿੰਗ ਸੈਂਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਵਸੂਲ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਉੱਲਟ, ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ‘ਗੁਰੂ ਰਹਿਮਾਨ’ ਸਿਰਫ 11 ਰੁਪਏ ਦੀ ਗੁਰੂ ਦਕਸ਼ਨਾ ਲੈ ਕੇ ਆਈ.ਏ.ਐਸ, ਆਈ.ਆਰ.ਐਸ ਅਤੇ ਆਈ.ਪੀ.ਐਸ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਲਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੋਚਿੰਗ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।ਡਾ: ਮੋਤੀਉਰ ਰਹਿਮਾਨ ਖ਼ਾਨ ਨੇ 1994 ਵਿਚ ਕੋਚਿੰਗ ਦੀਆਂ ਕਲਾਸਾਂ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ।
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਕਾਦਮੀ ਦਾ ਨਾਮ, ਅਦੈਮਿਆ ਅਦਿਤੀ ਗੁਰੂਕੁਲ, ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ।

ਪ੍ਰੋ: ਸੰਦੀਪ ਦੇਸਾਈ

ਪ੍ਰੋ: ਸੰਦੀਪ ਦੇਸਾਈ, ਇਕ ਸਾਬਕਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਮਾਹਿਰ, ਗੋਰੇ ਗਾਓ ਦਾ ਵਸਨੀਕ ਹੈ ਜੋ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੇਂਡੂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਚਲਾਉਣ। ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਦੀਆਂ ਲੋਕਲ ਟਰੇਨਾਂ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਮੰਗ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪੇਂਡੂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਚ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਇੰਗਲਿਸ਼-ਮਾਧਿਅਮ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਫੰਡ ਜੁਟਾਉਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਵਿਮਲਾ ਕੌਲ
ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਤੇ 81 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ‘ਸਕੂਲ’ ਇਕ 4 ਕਮਰੇ ਵਾਲੇ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੁਲਦਸਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਜੋ ਕਿ 1993 ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਲਦਸਤਾ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮਦਨਪੁਰ ਖੱਦਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਛੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਕੂਲ-ਕਮ-ਲਰਨਿੰਗ ਸੈਂਟਰ ਹੈ ।

ਭਾਰਤੀ ਕੁਮਾਰੀ

ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਹੈੱਡ ਮਿਸਟ੍ਰੈੱਸ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਧਾਰਕ, ਕੁਮਾਰੀ ਨੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕੁਸੁਮਭਰਾ ਵਿਚਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਭਾਰਤੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤੀ ਅੰਬ ਦੇ ਰੁੱਖ ਹੇਠ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ ਅਖੋਧੀ ਗੋਲਾ ਦੇ ਇਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਸੁਮਭਰਾ ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਪਟਨਾ ਤੋਂ 87 ਮੀਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ’ਤੇ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬੀ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਇਆ ਪਿੰਡ ਹੈ।

ਬਰੁਣ ਵਿਸ਼ਵਾਸ
ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਤੋਂ ਇਸ ਪਛੜੇ ਹੋਏ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਜੁਰਮਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖੜੇ ਹੋਏ। ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਹਿੱਸੇ ‘ਸੁਤੀਆ’ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਬਲਾਤਕਾਰ ਅਤੇ ਕਤਲ ਕਰਨਾ ਆਮ ਗੱਲ ਸੀ । ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਬਰੁਣ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਤੋਂ ਪਾਰ ਪਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇਕ ਰਸਤਾ ਸੀ ਗ਼ਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨਾ। ਉਸ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗੁੰਡਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇ ਕੇ ਚਕਾਉਣੀ ਪਈ, ਬਰੁਣ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ 2012 ਵਿੱਚ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। । ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਅਤੇ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਦਿੱਤਾ। 2013 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਫਿਲਮ ‘ਪ੍ਰੋਲੋਈ‘ ਵੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ।

ਕਿਸੇ ਵੀ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਪੈਮਾਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਪੜਾਏ ਗਏ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਆਏ ਚੰਗੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸਗੋਂ ਉਹ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਹਿਤ ਵਾਲੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦਿੱਤੇ। ਇਕ ਜਾਗਰੂਕ ਇਖ਼ਲਾਕੀ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲਾ ਨਾਗਰਿਕ ਹੀ ਚੰਗਾ ਅਧਿਆਪਕ, ਡਾਕਟਰ , ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜਾ ਨੇਤਾ ਬਣ ਕੇ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਵਪੱਖੀ ਉੱਨਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਹੀ ਮੈਂ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਮਲਾਲਾ ਯੂਸਫ਼ਯਈ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਆਪ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨੇ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਜੋ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਤਕਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਕ ਬੱਚਾ, ਇਕ ਅਧਿਆਪਕ, ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਇਕ ਕਲਮ ਦੁਨੀਆ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੈਸੇ ਪੜਾਈ-ਲਿਖਾਈ ਤੇ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਲਮ ਦੀ ਤਾਕਤ , ਗੋਲੀ ਦੀ ਤਾਕਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵ ਰੱਖਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਝ ਇਕ ਸਾਹਿਬ-ਏ-ਹੁਨਰ, ਅਲੀਮ, ਦੂਰ-ਅੰਦੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਕਰਮਯੋਗੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੇ ਉੱਦਮ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇਗਾ।

-ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਣੇਸ਼ਪੁਰ
ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਧਿਆਪਕ, ਸਹਸ ਲਕਸੀਹਾਂ,
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾਂ-ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ, ਮੋਬਾਇਲ-94655-76022
[email protected]