💥 ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਪੂਰਨੇ 💥

(ਸਮਾਜ ਵੀਕਲੀ)  ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੀਲ ਲੰਮਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਸਾਢੇ ਪੰਜ ਸੌ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ , ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਅਣਜਾਣ ਤੇ ਬਿਖੜੇ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਜਿਹਾ ਰਾਹੀ ਵੀ ਮਿਲ਼ੇਗਾ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਸਿਦਕ, ਸਿਰੜ ਅਤੇ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਹੌਂਸਲੇ ਨਾਲ਼, ਸੰਸਾਰ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਕੂੜ,ਅਗਿਆਨ, ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਜਲਾਲਤ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਦੀ ਜਾਂਦੀ ਖ਼ਲਕਤ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਚਾਨਣ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾ ਕੇ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਬੇੜੀਆਂ ਨਾਲ਼ ਲੜਨਾ ਸਿਖਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਕਬਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ…

” ਲੋ ਫਿਰ ਉਠੀ ਤੌਹੀਦ ਕੀ ਥੀ ਸਦਾ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਸੇ ,

ਹਿੰਦ ਕੋ ਇਕ ਮਰਦੇ ਕਾਮਿਲ ਨੇ ਜਗਾਇਆ ਖ਼ਵਾਬ ਸੇ।”

ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿੰਦ ਦੇ ਲੋਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਜਰਵਾਣਿਆਂ ਦੀ ਕੁੱਟ ਅਤੇ ਘਰ ਦੇ ਹੀ ਡਾਕੂ ਬਿਪਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਕੇ ਸੰਤਾਪ ਭੋਗ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੇ ਲੋਕ ਮਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੀ ਮਸ਼ਾਲ ਬਾਲ਼ ਦਿੱਤੀ। ਜਿਸਦਾ  ਅਸਰ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਲੋਕ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉੱਦ੍ਧਾਰਕ ਅਤੇ ਮਸੀਹਾ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਅੱਜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਦੁਖਾਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਮਾਨਸ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਹੀ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ….

” ਸਤਿਗੁਰ ਨਾਨਕ ਆਜਾ ਖ਼ਲਕਤ ਰਹੀ ਏ ਪੁਕਾਰਦੀ,

ਤੇਰੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਚਾਬੀ ਏ ਦਾਤਾ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ।”

ਪਰ ਸੋਚਣ ਵਾਲ਼ੀ ਗੱਲ ਇਹ ਏ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਰਨੇ ਪਾ ਪਾ ਕੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਪੈਂਦੀ , ਜੇ ਅਸੀਂ ਕਦੇ… ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ‘ਤੇ ਚੱਲੇ ਹੁੰਦੇ। ਬਾਬੇਕਿਆਂ ਤਾਂ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਛੱਡੀ। ਪੂਰੇ 239 ਸਾਲ ਦੇਹੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਰਹਿ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਹਮਰਾਹ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਹਰ ਭੀੜ ਵਿੱਚ ਕਦਮ-ਬਾ-ਕਦਮ ਸਾਡੀ ਰਹਿਨੁਮਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਬੈਠਣਾ,ਖਲੋਣਾ, ਤੁਰਨਾ, ਬੋਲਣਾ ਤੇ ਵਰਤਣਾ ਸਿਖਾਇਆ। ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ.. 37000 ਮੀਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਪੈਂਡਾ ਗਾਹ ਕੇ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦਾ ਅਧਿਆਤਮਕ ਗਿਆਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੀ ਹਯਾਤੀ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ਼ ਸੰਕਲਿਤ ਕਰਕੇ ਸਾਡਾ ਜੁਗੋ ਜੁਗ ਅਟੱਲ ਰਹਿਬਰ ਬਣਾ ਗਏ। ਐਸਾ ਰਹਿਬਰ ਕਿ ਜਿਸਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸਮੁੱਚੀ ਮਨੁੱਖਤਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਹਾਰੀ-ਸਾਰੀ ਪੀਰ ਪੈਗੰਬਰ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਇਸ਼ਟ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਰਹਿਬਰ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਮਾਨ ਹਨ। ਬਾਬੇਕਿਆਂ ਸਾਨੂੰ ਗਿਆਨ ਰਹਿਬਰ ਦੇ ਲੜ ਲਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਦਾ ਸਦਾ ਦੇ ਲੁਟੇਰੇ ਬਿਪਰ ਦੀਆਂ ਕੂੜ ਚਾਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਆਪਣੀ ਹਯਾਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਸੁਖਾਲ਼ਾ ਬਣਾ ਸਕੀਏ। ਪਰ ਅਸੀਂ ਕੀ ਕੀਤਾ…? ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਅਗਿਆਨਤਾ – ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਉਸੇ ਦਲਦਲ ਵਿੱਚ ਜਾ ਫਸੇ। ਸਾਨੂੰ ਅੱਜ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੂਕ-ਕੂਕ ਕੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾ ਪੈਂਦੀ, ਜੇ ਕਿਤੇ ਅਸੀਂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਪੂਰਨਿਆਂ ‘ਤੇ ਚੱਲੇ ਹੁੰਦੇ।

ਕੀ ਹਨ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਦੇ ਪੂਰਨੇ…?

ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਪੂਰਨੇ ਬੜੇ ਹੀ ਸਰਲ, ਸਾਦਾ ਅਤੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤਿੰਨ ਸਿਧਾਂਤ ਹਨ …

੧) – ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਿਰਤ ਕਰਨੀ

੨) – ਨਾਮ ਜਪਣਾ

੩) – ਵੰਡ ਛਕਣਾ

ਏਨਾ ਸੌਖਾ ਅਤੇ ਸਰਲ ਮਾਰਗ-ਏ-ਮੁਕਤੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਰਹਿਬਰ ਨੇ ਨਹੀਂ ਦੱਸਿਆ,ਚਾਹੇ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਅੰਦਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਰਹਿਬਰ ਆਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੈਂਕੜੇ ਹੀ ਧਰਮ ਮਾਰਗ ਦੱਸੇ।

ਅੱਜ ਸਾਡਾ ਜੋ ਹਾਲ ਹੈ, ਉਹ ਗਵਾਹ ਹੈ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਦੱਸੇ ਮਾਰਗ ਤੋਂ ਭਟਕ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ। ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਕਿਰਤ ਤਾਂ ਕੀ ਕਰਨੀ ਸੀ…!! ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਅੱਜ ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਹੀ ਭੁਲਾ ਬੈਠੇ ਹਾਂ। ਗਲ਼ੀਆਂ – ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੇੜਾਂ ਦੀ ਹੇੜ ਨੌਜਵਾਨੀ ਵਿਹਲੀ ਤੁਰੀ ਫਿਰਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਗਵਾਹ ਹੈ। ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ – ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਾਡੀ ਨੌਜਵਾਨ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੱਥੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸਾਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਡੌਲ਼ਿਆਂ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ਼ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੋਨਾ ਉਗਾਉਣ ਵਾਲ਼ੀ ਕੌਮ, ਅੱਜ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਕਿਰਤ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰਕੇ, ਆਪ ਖ਼ੁਦ ਪੈਸੇ ਨਾਲ਼ ਪੈਸਾ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਵਣਿਕ ਮਾਰਗ ਤੇ ਟੁਰ ਪਈ ਹੈ। ਹੁਣ.. ਬਾਪ ਬੜਾ ਨਾ ਭਾਈ, ਸਬਸੇ ਬੜੀ ਹੈ ਕਮਾਈ। ਪੈਸਾ.. ਪੈਸਾ..  ਤੇ ਬਸ ਪੈਸਾ…!! ਪੈਸਾ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਹਿ ਗਿਆ ਹੈ।

ਦੂਜਾ ਸਿਧਾਂਤ ਬਾਬੇਕਿਆਂ ਨਾਮ ਜਪਣ ਦਾ ਦਿੱਤਾ। ਆਸ਼ਾ ਸੀ ਕਿ ਸੁਕ੍ਰਿਤ ਕਰਦਿਆਂ ਹਰ ਵੇਲ਼ੇ ਮਨੁੱਖ ਉਸ ਪਰਮ ਸੱਤਾ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਰੱਖੇ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਹੀ ਸ਼ਬਦ ਹਨ ਜੋ ਨਾਮ ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਬਖਾਣਦੇ ਹਨ। ਨਾਮ ਜਪਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਸੀ ਕਿ ਚੱਤੋ ਪਹਿਰ ਉੱਠਦਿਆਂ ਬਹਿੰਦਿਆਂ ਅਤੇ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਲਿਵ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ਼ ਜੋੜੀ ਰੱਖਣੀ।

ਪਰ ਅਸੀਂ ਮੂਰਖ਼ ਫੇਰ ਟਪਲਾ ਖਾ ਗਏ। ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਿਪਰ ਦੇ ਹੀ ਮਾਰਗ ਤੇ ਚਲਦਿਆਂ.. ਭੋਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨ, ਧੂਣੇ ਰਮਾਉਣ,  ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ, ਪਖੰਡਾਂ ਅਤੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਾਮ ਜਪਣਾ ਸਮਝ ਲਿਆ।

ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬਿਪਰ ਵੱਲੋਂ ਭੋਲ਼ੇ ਭਾਲ਼ੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖੀ ਭੇਖ ਵਿੱਚ ਝੂਠੇ ਸਾਧਾਂ ਦੇ ਵੱਗ ਦੇ ਵੱਗ ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਨੂੰ ਡੇਰਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਇੱਕ ਪਿੰਡ/ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਈ ਡੇਰੇ ਹਨ ਜੋ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ , ਨਿਕੰਮਾਪਨ ਤੇ ਨਸ਼ੇ ਫੈਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।

 1839 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜਭਾਗ ਸਦਾ ਸਦਾ ਲਈ ਥਿਰ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਜਰੂਰੀ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਧਰਤੀ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰੀੜ੍ਹ ਵਾਲ਼ੀ ਕੌਮ.. ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਮਲੀਆਮੇਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਤੇ ਵੱਡਾ ਹਮਲਾ ਸਾਡੀ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਰ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਧਿਰ ਦਾ ਪਿੱਠੂ ਬਣਨ ਵਿੱਚ ਯੁਗਾਂ ਯੁਗਾਂ ਤੋਂ ਮਾਹਰ ਬਿਪਰ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਤੇ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ਼ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦਾ ਵੀ ਪਿੱਠੂ ਬਣ ਗਿਆ। ਦੋਂਹਾਂ ਨੇ ਰਲ਼ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨੇ ਦੀਆਂ ਉਹ ਉਹ ਚਾਲਾਂ ਚੱਲੀਆਂ ਕਿ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਤੇ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼.. ਦੇਸ਼ ਪੰਜਾਬ ਕਈ ਟੋਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਕੇ ਅੱਜ ਆਪਣੀ ਬੋਲੀ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਰਹਿੰਦੀ-ਖੂੰਹਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੀਜਾ ਸਿਧਾਂਤ.. ਵੰਡ ਛਕਣ ਦਾ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਡਭਾਗੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਉਹ ਹਰ ਹੀਲੇ ਵਸੀਲੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਸੰਪੰਨ ਅਹੰਕਾਰੀ ਰਾਜ ਦੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਕੌਮ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਸਿਹਰਾ , ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਇਸ ਵੰਡ ਛਕਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਲੰਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੰਕਾਰੀ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਦਮਨਕਾਰੀ ਫੌਜਾਂ ਵੀ ਗੁਰੂ ਕੇ ਲੰਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਾ ਛਕਦੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਕੁੱਲ ਆਲਮੀ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਜਿੱਤ ਸੀ। ਏਸ ਬਾਕਮਾਲ ਮਨੁੱਖਤਾਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਲੋਭੀ,ਲਾਲਚੀ, ਲੰਪਟ, ਲੁਟੇਰੇ,ਰਾਜਮਦ ਵਿੱਚ ਚੂਰ ਅਹੰਕਾਰੀ ਤੰਤਰ ਨੇ ਤਾਂ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀ ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਹੀ ਬਾਬੇਕਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵੈਰ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਕਦੇ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ।

ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇਹ ਹਿੰਦ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜੰਗ ਦਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਅੱਜ ਵੀ ਬਾਦਸਤੂਰ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਅਸੀਂ.. ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਮਾਣ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ…

ਜਿੱਥੋਂ ਮੁੱਕਦੀ ਏ ਗੱਲ ਰਾਂਝਿਆਂ ਤੇ ਮਜਨੂਆਂ ਦੀ,

ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਗੱਲ ਸਿੱਖ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ,

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਾਇਆ ਏ ਵਖ਼ਤ ਤਖ਼ਤ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੂੰ ,

ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਏ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਪੂਰਨਿਆਂ ਦੀ।

                      <>